کتاب تماشای رنج دیگران

کتاب تماشای رنج دیگران

در باب رنجی که از آن من نیست و به دیگران تعلق دارد چیز چندانی نمی‌توان گفت؛ چراکه هر گفتمانی به‌سرعت به کلیشه ختم می‌شود و گنده‌گویی سرنوشت محتومش است! عکاسی هم از این جهت که در معرض سوءاستفاده و انحراف بی‌وقفه قرار دارد، در جایگاه متزلزی به سر می‌برد و همواره در چنگال قدرت و به‌طبع رسانه دست‌و‌پا می‌زند.

همان‌طور که سانتاگ در کتاب اشاره می‌کند عکس‌ها به‌خودی‌خود مرگ‌زادند و در این مورد به‌خصوص که عکاسی جنگ باشد، مرگ‌های مکرر و رذالت بی‌پایان مدام در حال ثبت‌شدن‌اند. نمایش فلاکت «آن دورها»، جایی که «چه خوب است از آنِ من نیست»، در برخی مواقع سانسور، یا حتا قدغن می‌شوند و تماشای آن هم همیشه طاقت‌فرسا و اسفناک بوده و هست. تنها آن‌ها که در جنگ بوده‌اند می‌دانند انفجار و فروپاشی بدن‌ها و سوختن آرزوهای غیرقابل‌بازگشت را شاهدبودن به چه معناست و ویرانی محض چگونه طی چند ثانیه‌ی ملعون اتفاق می‌افتد. نثر بُرنده و بی‌باک سانتاگ برای یافتن متهمان و راهکارها، به‌چالش‌کشیدن جایگاه قدرت و انتقاد شدید نسبت به آذین‌بستن عکس‌های جنگ و سیستم قدیس‌پروری دلایلی هستند که مرا به ترجمه این اثر ترغیب کردند. لازم به ذکر است که ترجمه‌ی عنوان کتاب بسیار چالش‌برانگیز بود. پس از هم‌اندیشی‌های بسیار به انتخابِ «تماشای رنج دیگران» تن دادم، چراکه از جامعیتی برخوردار است که تلاش سانتاگ برای واضح‌سازی حقیقت رسانه، تحریف تصاویر برای دستیابی به منافع بیشتر و فریب عوام را در برمی‌گیرد و تنها به «نگریستنِ رنج دیگران» محدود نمی‌شود.

این مردمان کامبوجیایی، این قربانیان بی‌نام‌و‌نشان با آن صورت‌های مات، بدن‌های نزار و شماره‌های سنجاق شده به پیراهن تا ابد به مرگ می‌‌نگرند. آن‌ها حتا اگر نامی هم داشته باشند برای «ما» ناشناخته‌اند؛ مانند همان عکسی که در یکی از نوشته‌‌های وولف به آن اشاره شد: جسد مرد یا زنی مُثله‌شده که می‌توانست از آنِ لاشه‌ی یک خوک باشد. نکته‌‌ی مورد‌نظر او مقیاس درنده‌خوییِ جنگ است که آن‌‌چه را از انسان به ‌عنوان ارزش فردی یا بشری شناخته شده است ویران می‌کند؛ البته وقتی به چهره‌ی جنگ در قالب تصویر و از راه دور نگریسته ‌شود، نمی‌توان انتظار بیشتری داشت.