کتاب مسعود کیمیایی

کتاب مسعود کیمیایی

مسعود کیمیایی شخصیت منحصربه‌فردی است. از آن شخصیت‌هایی که در برخورد اول، آدم را به شدت شیفتۀ خود می‌کنند. انگار نه انگار که اولین بار است او را می‌بینی. فکر می‌کنی کجا تو را دیده که این قدر آشنایی می‌دهد؟ درست مثل شخصیت‌های آثارش که آدم وقتی به آنها برمی‌خورد احساس غریبگی نمی‌کند. اصلاً نمی‌توانی باور کنی این همان کارگردانی است که خاطرات بسیاری با آدم‌های فیلم‌هایش داری. آدم‌های سیاه و سفیدی که دوروبرت را پر کرده‌اند. مثل روز و شب که نزدیک و دورند. مثل جسم و جان که نزدیکِ دور.

همیشه یکی می‌ماند و یکی می‌رود. آن‌که می‌ماند، می‌گندد، بو می‌گیرد، جای تخم‌ریزی حشرات می‌شود، شب‌ها صدای قورقور از آن به گوش می‌رسد.

آن‌که می‌رود آبی‌ست، آسمان را برداشته است. هر جا می‌رود آن را با خود می‌برد. همه چیز را به رنگ خود درمی‌آورد: سبز و زلال و سادگی. آن قدر که گاهی می‌توانی سنگریزه‌ها و صدف‌های خالی ته رودخانه را ببینی و بازیگوشی ماهی‌ها را که نمی‌توانی آنها را بگیری، که از دستت لیز می‌خورند. مثل آزادی.

آن‌که می‌رود آبی‌ست. می‌توانی از هر کجای آن که خواستی آب برداری و در کاسه‌ها و کوزه‌ها بریزی، یا با آن درخت‌ها و گل‌ها را رنگ‌آمیزی کنی.

آزادی است دیگر. دستش را به هر چه می‌زند طلا می‌شود. نام دیگر آفتاب است. یخ‌ها را آب می کند. شیشه‌ها را بدل به آیینه، بی‌کج و معوج. وبه دست تو می‌دهد که صورت خود را در آن جا آوری: «آخر دانی که آیینه را صورتی نیست در خود، اما هرکه نگه کند صورت خود تواند دید». نه می‌توانی از آن فرار کنی، نه می‌شود. اگر به زمین بزنی هزار بار بیشتر به رُخت می‌کشد.

این کتاب در چهار بخش به زندگی و آثار مسعود کیمیایی پرداخته است. در بخش اول با عنوان «نقدها و نظرها» چهار نوشتار آمده است. نوشتار دوم این بخش دربارۀ دیدارهای نویسنده و نامه‌ای است از مسعود کیمیایی به نویسنده. این دیدارها دربارۀ نوشتن و گردآوری کتاب شناخت‌نامه مسعود کیمیایی بوده است. سومین نوشتار هم دربارۀ سینمای مسعود کیمیایی است.

و آخرین نوشتار دربارۀ فیلم «جرم» مسعود کیمیایی است. نویسنده معتقد است: «جرم فیلمی است که فقط کارگردانی در حد و اندازه و به سن و سال آقای کیمیایی می‌تواند از پس ساختش برآید. یعنی کسی که هفتاد سال از زندگی‌اش را در سرزمینی به سرآوردهکه از بد حادثه همه چیز آن بوی سیاست می‌دهد و به اصطلاح یک پای همۀ قضایا همین مارماهی است. واقعیتی است؛ دست‌کم در یکصدسال اخیر در ایران ما همه چیز را به محک سیاست می‌زنند یا بهتر است بگویم به متر و معیار سیاست درمی‌آورند و به همی دلیل است که امور همه چیز به شکل همان شیر بی‌یال و دم و اشکمی درآمده که حتما داستانش را می‌دانید». (ص 34)

بخش دوم نوعی زندگی‌نامۀ مسعود کیمیایی است که به صورت فیلم‌نامۀ کوتاهی با عنوان «تختخواب پروکروستس» و سیم‌های برق آمده است.

بخش سوم دربرگیرندۀ دو گفتگو با مسعود کیمیایی است که در اولی دربارۀ احمد شاملو و در دومی از مهدی اخوان سخن گفته است.

دربارۀ شاملو می‌گوید: «شاملو را با همان شعرها در جوانی می‌شود شناخت. تند و تیز و عشق‌باز و واژه‌باز. در تمام مسابقات باید اول می‌شد. عاشق اولی بودن بود. اینها در زمانه بود اما شاداب. گلستان هوای دیگر داشت و شاملو در پی هوای تازه بود. هر دو در یک زمانه بودند؛ اما فارسی گلستان در آن سال‌ها ستودنی است». (ص 60)

دربارۀ اخوان ثالث هم در این گفتگو کیمیایی می‌گوید: «اخوان روایتگر شکست‌ها و بی‌تکیه‌گاهی‌هاست. تکیه‌گاهی هم اگر هست، یاد است: «یاد ایام شکوه و فخر و عصمت». گاهی برای مهتابی که بر گورستان می‌تابد شعر می‌گوید و گاهی برای باغ بی‌برگی: باغ بی‌برگی که می‌گوید زیبا نیست؟ داستان از میوه‌های سه به گردونسای اینک خفته در تابوت پست خاک می‌گوید. اخوان شوریده است و شاعربودنش از همین شوریدگی‌اش رنگ می‌گیرد. آینۀ تصویرها و تصورهای گرامی و غمگین است. زندگی را دوست دارد، مرگ را دشمن: وای، اما ـ با که باید گفت این؟ ـ من دوستی دارم     که به دشمن خواهم از او التجابردن». (ص 78)

بخش پایانی این کتاب دربرگیرندۀ سه نوشتار از نوشتارهای مسعود کیمیایی است. نوشتارهای این بخش یادداشت‌هایی است که وی بر مجموعه اشعار مهدی مظفری ساوجی نوشته است.

فهرست مطالب کتاب:

یک: نقدها و نظرها

آن‌که می‌رود آبی‌ست

دیدارها

سینمای کیمیایی

«جرم»اش این بود

دو: نوعی زندگی‌نامه

«تختخواب پروکروستس» و سیم‌های برق

سه: دو گفتگو

مسعود کیمیایی و احمد شاملو

مسعود کیمیایی و مهدی اخوان ثالث

چهار: سه نقد از مسعود کیمیایی

در این شعرها برف آمده است

چند کلمه با شاعر

غزل اجتماعی معاصر