کتاب بازیگری و کارگردانی در تئاتر و سینما

کتاب بازیگری و کارگردانی در تئاتر و سینما

پیشگفتار

به جرأت می توان گفت که اکثریت قریب به اتفاق علاقمندان به سینما در سراسر جهان، و به طور قطع تمام کسانی که به نوعی با فیلم و سینما ارتباط نزدیک تری دارند، با اینگمار برگمان و الیا کازان، به عنوان دو فیلمساز برجسته ی قرن بیستم، آشنا هستند و آنان را به عنوان هنرمندانی که طی سالهای طولانی توانستند تاثیر عمیق و پایداری بر سینمای جهان بگذارند، می شناسند. اما در میان همین افراد، و حتى در میان دانشجویان رشته های تئاتر و سینما، کمتر کسانی را می توان یافت که به این نکته نیز آگاه باشند که هریک از این دو شخصیت برجسته ی سینمای جهان، نزدیک به چهار دهه از عمر خود را در تئاتر گذرانده اند و با نوآوریها و خلاقیت خود به کارگردانی نمایشنامه های مختلف پرداخته اند، و بعضی از تأثیر گذاریهای پایدار آنان بر تئاتر، اگر مهم تر از تاثیرشان بر سینما نباشد، کمتر از آن نیست.

این عدم اطلاع، در برخی از کشورها بیشتر مشهود است و به نظر می رسد که در کشورهای انگلیسی زبان، این موضوع در مورد برگمان بیشتر مصداق دارد تا الیا کازان. زیرا مصاحبه کنندگان با اینگمار برگمان (که در بخش دوم این کتاب مصاحبه های آنان را خواهید خواند) اذعان دارند که تا سال ۱۹۸۱ هیچ مصاحبه ای با برگمان که به طور جدی به مسائل تئاتر پرداخته باشد، به زبان انگلیسی منتشر نشده است.

تصور می کنم که با همین توضیح کوتاه می توان دریافت که اطلاع از چگونگی چهار دهه فعالیت هریک از این هنرمندان در صحنه ی تئاتر، می تواند هم برای هنرمندان و دانشجویان تئاتر آموزنده باشد و هم برای هنرمندان و دانشجویان رشته ی سینما. زیرا این دو شخصیت، که تا قله های هردو رسانه ی سینما و تئاتر رفته اند، نکات اشتراک این دو هنر را همان قدر خوب می دانند که نکات افتراق آنها را، و نگاه خاص آن دو به شیوه های بازیگری و کارگردانی در تئاتر و در سینما، (با وجود محدود بودن مطالب مطرح شده) به علت طرح نکات بحث انگیز می تواند برای همهی علاقمندان بسیار آموزنده باشد.

اما نگاه این کتاب به چگونگی فعالیتهای تئاتری این دو فیلمساز، دو مسیر مختلف را طی می کند. در مورد الیا کازان، با شرح چگونگی کارگردانی نمایشنامه ای از «تنسی ویلیامز» که به وسیله ی «دیوید ریچارد جونز» به عنوان اجرایی نمونه انتخاب شده است . و شرح آن به تفصیل خواهد آمد . به نگرش شیوهی کار او در تئاتر می پردازیم و به این ترتیب به شکلی عمیق تر به کالبدشکافی کارگردانی او (نحوه ی تحلیل او از شخصیتهای نمایشنامه شيوه ی برخورد او با نویسنده، و چگونگی کار او با بازیگران و مانند اینها) خواهیم پرداخت.

ولی در مورد اینگمار برگمان، این مسائل طی دو گفتگو، که به وسیله ی دو تن از علاقمندان وی با او شده است، مورد بررسی قرار می گیرد. به این ترتیب، دامنه ی بررسی آثار تئاتری برگمان وسیع تر است، ولی از سوی دیگر، کمتر به جزئیات این آثار پرداخته شده، بلکه سعی شده است که با طرح سئوالهایی مشخص به کلیت آثار و دیدگاههای او توجه شود. به این ترتیب نظرات او در موضوعهایی مانند بازیگری ، کارگردانی، و صحنه پردازی تئاتر مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد و وجود افتراق آنها با سینما، در موارد خاصی مشخص می شود.