کتاب چیدمان صحنه

کتاب چیدمان صحنه
پیشگفتار مؤلف:

چیدمان صحنه نه تنها در هنر نمایش بلکه در هر گونه هنری که با تصویر سرو کار داشته باشد، اهمیت دارد و در این جا موضوع خاص این کتاب، بررسی سیر تحول چیدمان صحنه با نگاهی اجمالی به عناصر تشکیل دهنده ی آن نظیر کارگردانی، ساختمان صحنه (عصر یونان باستان، عصر قرون وسطی، عصر کلاسیک و عصر مدرن)، انواع صحنه، نورپردازی، رنگ در تئاتر و ساخت مایه های میزانسن صورت گرفته است.

با توجه به اینکه چیدمان صحنه از کانونی ترین مسائل و موضوعات مربوط به هنر نمایش و بویژه کارگردانی است، این موضوع در ارتباط با سه نظریه پرداز و کارگردان بزرگ تئاتر، وسوالد میرهولد، پیتر استفان پل بروک، پرژی گروتفسکی که نظریه های آنان در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته، دارای ارزش و اعتبار بیشتری گردیده است. امروزه در دنیای تئاتر و به ویژه تئاتر والا و فرهنگی کمتر نمایشی را می توان یافت که از نظریه ها و عملکردهای این سه چهره برجسته هنر نمایش بهره نبرده باشند.

طبق جست و جوی اینجانب، پیرامون موضوع چیدمان صحنه با رویکردی جامع نسبت به صحنه و امکانات آن و ایجاد یک موقعیت در زمان و فضای معین، منابع چندانی به زبان فارسی وجود ندارد. کتاب هایی پیرامون کارگردانی، طراحی در حوزه های مختلف تئاتر، امکانات صحنه، همچنین نگارش هایی مربوط به کارگردانان مختلف و برجسته تاریخ و شیوه عملکرد آنان در اجرا و آثاری که به تحلیل تاریخی هنر تئاتر پرداخته، کم و بیش به زبان فارسی در کشور ما وجود دارد ولی تمام سعی اینجانب بر این اساس بنا نهاده شد که با مطالعه این آثار و با یک نگاه جامع به دنبال معنا بخشیدن به ترکیب چیدمان صحنه بوده، که ماحصل صحنه و امکانات موجود در آن را در نظر گرفته و در ارتباط مستقیم با کارگردان و در نهایت تماشاگر می باشد. کتاب چیدمان صحنه در حقیقت یک گردآوری مناسب در حوزه هنر تئاتر بوده تا مخاطب با مطالعه آن به راحتی با این رویکرد و دانش مرتبط با آن آشنا گردد.

روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و تاریخی روش مورد استفاده برای انجام و تکمیل این پژوهش و گردآوری بوده است. اطلاعات مربوط به چیدمان صحنه و سیر تحول تاریخی آن در ساخت مایه های مربوط به میزانسن و همچنین شناخت و بررسی نظریه های سه کارگردان برجسته هنر تئاتر (میرهولد، بروک و گروتفسکی) به روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای – اسنادی صورت چیدمان صحنه که به طور غیر مستقیم توسط نظریه پردازان دیگر در مورد این موضوع و نظریه های این کارگردان مورد بحث و بررسی قرار گرفته که بخشی مورد ترجمه و چاپ سایر مؤلفان و مترجم بخش دیگر جهت استفاده در این کتاب توسط اینجانب ترجمه شده است و گونه سوم آن منابع عمومی و فرهنگ ها بوده که به توضیح و تفسیر مولفه های موجود برای ایجاد چیدمان صحنه وسه کارگردان برجسته پرداخته بودند.

در این گردآوری دربخش بررسی زمینه های فرهنگی تاریخی عناصر اصلی چیدمان صحنه از کتاب امکانات صحنه نوشته آقای امین شهمیری، نشر نی و در بخش ساخت مایه های میزانسن از کتاب اصول کارگردانی تئاتر نوشته آقای احمد دامود، نشر کتاب ماد وابسته به نشر مرکز، کتاب طراحی صحنه نوشته مهدی ارجمند، نشر قطره و همچنین در بخشی که مربوط به بررسی آرای سه کارگردان نظریه پرداز تئاتر بوده، از کتاب تئاتر تجربی نوشته جیمز روز اونز ترجمه آقای مصطفی اسلامیه، نشر سروش استفاده شده است و همچنین سایر منابع مورد استفاده جهت تکمیل این پژوهش و گردآوری در پایان کتاب ذکر شده که لازم است از تمامی مؤلفان و ناشران گرامی آنها جهت ایجاد همین منابع مختصر در رشته تخصصی تئاتر سپاس داشته باشم.

با توجه به اینکه پژوهش و تألیف و ترجمه در زمینه هنر نمایش در سالهای اخیر دچار تحولاتی گردیده است ولی متأسفانه هنوز منابع کافی برای آموزش و شناخت دانش جویان و هنرجویان این رشته فراهم نگردیده است. از سوی دیگر پژوهش در زمینه های تخصصی تر هنر نمایش از جمله چیدمان صحنه در ایران امر تازه ای است و در این زمینه پژوهش های اندکی صورت گرفته است. افزون بر آن پیگیری و بررسی اصول چیدمان صحنه به صورت سنجش گرانه، امری است که تازه به شمار می آید. با این حال باید برای برطرف کردن نیازهای علمی خود در این رشته ی هنری به تحقیق و پژوهش، تألیف و ترجمه آثار بیشتری پرداخت تا شرایط آموزشی مساعدتری همراه با شناخت کافی برای دانشجویا�� و هنرجویان این رشته فراهم گردد.